Friesland vergrijst en de zorg groeit helaas niet mee

Vergrijzing in Friesland is hoger

Dat er sprake is van vergrijzing, dat weten we allemaal. Heel Nederland vergrijst, alleen is de vergrijzing in het noorden wel hoger dan in de rest van het land. En dat geldt ook voor het percentage ouderen dat gebruikt maakt van intensieve zorg. Dat er dus iets moet veranderen, is onvermijdelijk. Zorgpartijen slaan de handen ineen om de snel stijgende vraag op te vangen. Bovendien zal innovatie bijdragen aan meer efficiëntie in de zorg. De oplossing moet daarnaast ook van de ouderen zelf komen. Zij kunnen de druk op de zorg verlagen door meer nadruk te leggen op preventie en een gezonde levensstijl.

Meer Friese 80-plussers

Eerst even wat cijfers: op 1 januari 2023 telde de provincie Friesland ruim 659.600 inwoners. Het Planbureau Fryslan stelt dat daarvan zo’n 22,5% ouder dan 65 jaar is. Dat zijn bijna 147.000 Friezen. Het aantal ouderen gaat de komende jaren sterk stijgen. Over tien jaar, in 2033, zullen er ruim 180.000 Friezen zijn van 65 jaar en ouder. Dat is zo’n 22% meer dan nu. En daarna groeit de hoeveelheid ouderen in de provincie door naar 190.000. Vooral de hoeveelheid Friese 80+’ers zal de komende decennia groeien van ruim 37.000 in 2020 naar ruim 77.000 in 2050.

‘Het grote thema voor de toekomst is schaarste’, vertelt Bert Bokma. Hij werkt als zorginkoper bij De Friesland en is verantwoordelijk om de vraag naar ouderenzorg in de provincie en het aanbod van die specifieke zorg op elkaar af te stemmen. ‘We gaan in Friesland tegen heel veel schaarste aan lopen. We gaan naar een verdubbeling van de zorgvraag de komende jaren. Maar het zorgaanbod groeit helaas niet mee.’

De zorg komt onder druk te staan

Bert legt uit dat wij in Nederland nu al het meeste geld aan ouderenzorg besteden in de hele wereld. ‘Wij hebben het in ons land heel goed geregeld voor onze ouderen. Maar als er meer ouderen bijkomen, dan zal het aandeel geld dat nu naar de ouderenzorg gaat, ook moeten groeien. En dat kan niet. We kunnen die groeiende zorgvraag niet blijven betalen als maatschappij.’ Bert vertelt dat het geld er simpelweg niet is om het huidige niveau van zorg ook in de toekomst vol te houden. De regering houdt de hand op de knip en vraagt aan zorgverleners om met andere oplossingen te komen. En daar zit ‘m de uitdaging. ‘Wij willen bij De Friesland natuurlijk niets liever dan dat de ouderenzorg beschikbaar blijft voor alle ouderen in Friesland. Maar we weten ook dat die zorg onder druk komt te staan en dat een versobering nodig is’, legt Bert uit.

Personeelstekort in de zorg

Een ander groot probleem voor de zorg is het gebrek aan personeel. Bert legt uit dat de vraag naar zorg weliswaar verdubbelt, maar dat er niet genoeg zorgpersoneel is om al deze extra patiënten op te vangen. ‘Wij hebben nu al te maken met een personeelstekort in de zorg. En dat tekort wordt in de toekomst alleen maar groter’, zegt Bert. Dat heeft te maken met het feit dat de bevolking in Friesland de komende jaren langzaam krimpt en dat de beroepsbevolking - de mensen die werken - ook steeds kleiner wordt. Er is volgens Bert sprake van een “dubbele vergrijzing”, want ook het zorgpersoneel vergrijst en er zullen de komende jaren meer mensen met pensioen gaan, dan er beginnen aan een nieuwe baan. ‘We gaan in de toekomst naar een andere verhouding van de hoeveelheid verzorgenden per patiënt. Ook de mantelzorg zal door de vergrijzing afnemen. Het is een van de grootste uitdagingen: hoe gaan we in Friesland de zorg goed organiseren?’

Steeds minder plek bij de Thuiszorg en in verpleeghuizen

Waar moeten ouderen de komende jaren rekening mee houden? Er zullen mogelijk wachtlijsten ontstaan. En ouderen zullen niet langer gegarandeerd toegang hebben tot de voor hen passende zorg. De Thuiszorg zal te maken krijgen met te weinig personeel. Ook zullen ouderen langer thuis moeten blijven wonen omdat er minder plekken beschikbaar zijn in het ziekenhuis en in de verzorgings- en verpleeghuizen. Bert Bokma van De Friesland maakt zich vooral zorgen over dat laatste. ‘De regering heeft besloten om de hoeveelheid beschikbare plaatsen in verzorgings- en verpleeghuizen maar heel beperkt uit te breiden, ondanks het feit dat de aanvraag zal verdubbelen.’

De Friese zorg slaat de handen ineen

Gelukkig wordt er in de provincie Friesland heel goed samengewerkt met alle organisaties die met ouderenzorg te maken hebben. In het voorjaar van 2023 is de Friese Taskforce Wonen en Zorg gestart. Deze organisatie had als doel om woningbouwcoöperaties, gemeenten, zorgaanbieders, welzijnsorganisaties en de zorgverzekeraar met elkaar samen te laten werken aan een goed aanbod van ouderenzorg in Friesland. In 2024 is de Friese Taskforce gestopt en is het Aanjaagteam Wonen Welzijn Zorg hier verder mee gegaan.  

Preventie biedt oplossingen voor de toenemende zorgvraag

Bert Bokma vertelt over de mogelijke oplossingen die nu in de provincie worden ontwikkeld om de vergrijzing in Friesland het hoofd te bieden. ‘Wij weten dat er in de toekomst van ouderen wordt verwacht dat ze meer zelfredzaam zijn. En daar kan preventie een grote rol bij spelen.’ Preventie betekent dat je door het aanpassen van je leefstijl langer gezond blijft en ziektes waar mogelijk kan voorkomen. ‘Door te zorgen dat de inwoners van Friesland ook op latere leeftijd actief en vitaal zijn, kun je de grote vraag naar zorg verminderen’, legt Bert uit. De Friesland neemt in de provincie het voortouw om preventie op de kaart te zetten. ‘Zo ontwikkelen we met sportverenigingen speciale programma’s voor ouderen. Ook zijn wij voorstander van “welzijn op recept” en “leefstijlinterventies”. Huisartsen kunnen ouderen verwijzen naar activiteiten die bijdragen aan een betere gezondheid en de preventie van ziektes. Verschillende programma's en activiteiten worden vergoed door De Friesland. Maar ook praten wij als verzekeraar met Woningbouwverenigingen over het sneller aanpassen van bestaande woningen, zodat ouderen langer thuis kunnen blijven wonen, aldus Bert.

Ook technologie gaat helpen bij de toekomst van de zorg

Hij vertelt dat ook technologie de ontwikkelingen in de zorg gaat beïnvloeden. ‘Er zijn verschillende innovaties die patiënten kunnen helpen en het zorgpersoneel kan ontzien’, legt Bert uit. Hij noemt een aantal voorbeelden. ‘Bij sommige aandoeningen is het belangrijk dat patiënten op tijd hun medicijnen innemen. Als ze dat moeilijk zelf kunnen, kan een verpleegkundige ze helpen. Maar tegenwoordig heb je ook elektronische medicijn dispensers, die dit kunnen.’ Ook gebruiken verpleeghuizen tegenwoordig steeds meer sensoren om het verplegend personeel te ondersteunen. Zo kunnen sensoren waarnemen of mensen met dementie hun kamer verlaten en gaan dwalen, of dat incontinentiemateriaal moet worden verwisseld. Ook is er tegenwoordig een draagbare “airbag” beschikbaar voor cliënten die vaak vallen, zodat ze zonder begeleiding veilig kunnen wandelen. ‘Dit zijn allemaal voorbeelden van innovaties die er voor zorgen dat je minder personeel nodig hebt voor de ouderenzorg’, legt Bert uit.

Eigen verantwoordelijkheid voor de gezondheid

Bert is van mening dat er de komende jaren veel gaat veranderen in de manier waarop wij kijken naar ouderenzorg. ‘We moeten veel meer werken aan de zelfredzaamheid van ouderen. Daar kunnen we in Nederland ook echt een cultuuromslag in maken.’Bert is van mening dat de ouderen van nu en de toekomstige generatie senioren zich meer bewust moeten worden van het feit dat de zorg versobert. En dat het van belang is dat ze op tijd gaan nadenken over hoe en waar ze hun laatste jaren willen doorbrengen. En wie ze daarbij gaat helpen. Op dit moment wordt daar ook onderzoek naar gedaan. Alle Friezen tussen de 55 en 75 jaar kunnen meedoen aan dit onderzoek van Zorgbelang Fryslan waarin wordt gevraagd naar wensen en verwachtingen rondom het thema ouder worden. ‘Belangrijk is ook dat ouderen meer verantwoordelijkheid nemen voor een zo lang mogelijk zelfstandig, vitaal en gezond leven. Zeker nu de vraag naar ouderenzorg enorm gaat toenemen en de schaarste aan personeel alleen maar groter wordt. Het is geen leuke boodschap, erkent Bert. ‘Ook voor mij niet. Ik behoor ook tot de groep toekomstige ouderen, die hiermee te maken krijgt. Maar het is wel de harde werkelijkheid.’ Is hij dan pessimistische over de toekomst? ‘Nee, dat niet. Er is in Friesland een sterke mienskip, we zijn er voor elkaar.’