Omgaan met de overgang Inzicht, tips en erkenning

Op de foto: Stef Boes, overgangsverpleegkundige.

Van premenopauze tot postmenopauze

Het is die goede vriendin die altijd fluitend door het leven ging, maar zich steeds vaker neerslachtig voelt. Die hardwerkende carrièrevrouw, die door brain fog steeds meer moeite krijgt met haar veeleisende baan. Of de juf, die de prikkels van een klas vol kinderen nog maar nauwelijks kan verwerken. Allemaal hebben ze te maken met overgangsklachten. Maar de kans is groot dat ze dat zelf nog niet beseffen.

Alle vrouwen krijgen in hun leven te maken met de overgang

Tijdens de overgang neemt de vruchtbaarheid af. Dat gebeurt in drie fases, de pre-, peri- en postmenopauze. Bij de meeste vrouwen begint de premenopauze als zij tussen de 40 en 45 jaar zijn. Deze fase duurt zo’n 5 tot 7 jaar; de fases die daarna komen, duren nog eens 2 tot 5 jaar. De overgang gaat gepaard met een sterke hormoondaling. Voor 80 procent van de vrouwen leidt die hormoonverandering tot klachten. Voor de één blijft het bij lichte kwaaltjes waarmee goed te leven is, de ander krijgt het stevig te verduren.

Klachten vaak niet gelinkt aan de overgang

Voor die laatste groep is overgangsverpleegkundige Stef Boes er. Als praktijkondersteuner (POH) GGZ bij een huisartsenpraktijk sprak ze regelmatig vrouwen van middelbare leeftijd die vastliepen in hun leven. De reden in veel gevallen? De overgang. ‘Ik wilde deze vrouwen beter kunnen helpen. Daarom besloot ik me in de overgang te specialiseren.’

Veel vrouwen herkennen overgangsklachten niet

De menopauze kan leiden tot veel verschillende klachten. Een greep: hoofdpijn, slecht slapen, opvliegers, een aanhoudende vermoeidheid of plotselinge gevoeligheid voor prikkels, spierpijn, gewrichtspijn, hartkloppingen of menstruatieproblemen. ‘Veel vrouwen beseffen niet dat hun problemen of klachten te maken hebben met de overgang. Ze wijten hun klachten bijvoorbeeld aan hun stressvolle baan. Doordat de oorzaak niet herkend wordt, blijft de juiste hulp uit. Daardoor blijven vrouwen worstelen met hun gezondheid. Ruim een derde van het verzuim van vrouwen tussen de 45 en 60 jaar wordt veroorzaakt door overgangsklachten.’

Stofjes die je humeur beïnvloeden

Hoe kan het dat de menopauze tot zoveel verschillende klachten leidt? De geslachtshormonen hebben invloed op veel processen in het lichaam. Ook op de aanmaak van neurotransmitters. Die sturen op hun beurt weer allerlei lichamelijke en psychologische functies aan. Zo beïnvloedt de afname van oestrogeen de neurotransmitters serotonine, endorfine en dopamine: stofjes die je humeur en mentale welbevinden. Het resultaat? Slaapproblemen, stressgevoeligheid, moeite met prikkelverwerking of zelfs depressies.

Inzicht en praktische tips

Deze én meer informatie geeft Stef aan de vrouwen die haar praktijk bezoeken. ‘Wat gebeurt er in je lichaam? Welke effecten heeft dat? En in welke fase van de overgang bevind jij je op dit moment? Als je dat weet, ontstaat begrip voor het proces en de veranderingen die plaatsvinden. Dat helpt bij het omgaan met de klachten.’

Een gezonde leefstijl en meer

Afhankelijk van iemands klachten geeft de verpleegkundige praktische tips en adviezen. Zo moedigt ze vrouwen onder meer aan een gezonde leefstijl na te streven. ‘In de overgang zijn voldoende rust en daglicht heel belangrijk. Daglicht stimuleert de aanmaak van serotonine en dopamine; die kunnen in deze fase immers wel een duwtje in de rug gebruiken.’ Aanvullend raadt ze soms het gebruik van bio-identieke hormonen aan. Deze vangen de verminderde hormoonproductie op.

Praktische tips om beter om te gaan met veranderingen

De overgangsverpleegkundige geeft ook leefstijltips. ‘We onderzoeken samen of een vrouw haar werk bijvoorbeeld anders kan inrichten. Slaap je slecht? Misschien kun je met je leidinggevende overleggen of je een uurtje later mag beginnen. Wil je graag nog een carrièrestap maken? Ga eerst bij jezelf na of je daar nu wel aan toe bent. Omdat in je lichaam al zoveel gebeurt, kan het tijdelijk lastiger zijn om te gaan met andere grote veranderingen in je leven.’

Extra hulp kan veel verschil maken

Soms is, naast de ondersteuning bij de overgang, extra specialistische hulp nodig. Dan raadt Stef haar cliënten bijvoorbeeld aan een gynaecoloog of psycholoog te bezoeken. Wie het lastig vindt haar leefstijl aan te passen, wijst ze op de Gecombineerde Leefstijl Interventie. Tot slot kijkt de overgangsverpleegkundige naar wat ná de menopauze komt: ‘De afwezigheid van hormonen leidt tot een groter risico op onder meer botontkalking, diabetes en hart- en vaatziekten. Ik maak de dames in mijn praktijk bewust van deze gevolgen. Niet om ze bang te maken, maar om ze te helpen goed voor zichzelf te zorgen – ook ná de overgang.’

De overgang hoort erbij, thuis en op het werk

Praten over de overgang is steeds minder taboe, merkt Stef. ‘Ook op de werkvloer lijkt de aandacht voor het onderwerp toe te nemen. Vooral dat laatste vind ik een hele positieve ontwikkeling. In het leven van een vrouw hoort de overgang er nu eenmaal bij. Thuis én op het werk. Alleen al die erkenning – en een aanpassing hier en daar – zou deze levensfase voor veel vrouwen een stuk lichter maken.’